Tak setareMusic.rozblog.com
ساز شناسی
ساز های بادی
پایه و اساس صوت در ساز های بادی دمیدن هوا در انهاست این ساز ها در جهان جزء ابتدائی ترین ها بودند. در ایران انواع بسیار متفاوتی از این ساز ها وجود دارد که در حد امکان به برخی از ان اشاره خواهد شد.
نی...
نی یکی از قدیمی ترین سازهای بشر است. از گیاه نی ساخته می شود و نامش هم برگرفته از همین گیاه است. این ساز در سرتاسر دنیا به شکل ها و اندازه های متفاوت کاربرد دارد و به اسم های مختلفی شناخته می شود. در ایران نمونه بسیار متنوعی از این ساز در نواحی مختلف وجود دارد و با اسم هایی نظیر نی، نی لبک، شمشال، توی کیک، نی لبی، له له و غیره شناخته می شوند. واژهای بالا در تاریخ ایران همواره یادآور هر نوع ساز بادی بوده است. برای نمونه در نوشته های گذشته به عبارت هایی نظیر سرنای، کرنای، مارنای، دونای، سه نای، نرمه نای، شه نای و ... برمی خوریم که همه، هم خانواده ساز نی محسوب می شدند. اسناد زیادی مبنی بر رواج سازهای هم خانواده نی در ایران وجود دارد. حکیم ابو نصر فارابی در کتاب موسیقی الکبیر خود انواع متنوعی از نی های رایج زمان خود را مورد بررسی قرار داده است (نمونه 1). برخی از این نی ها زبانه دار و برخی دیگر همانند نی های امروزی، بدون زبانه بودند.
نی در مقایسه با سایر سازهای ایرانی، جایگاه بسیار ویژه ای در فرهنگ عمومی مردم دارد. حتی در دوره هایی که موسیقی با محدودیت های مختلفی روبرو بوده است، ساز نی همچنان در دستان چوپانان، نوازندگان محلی و گاه مجریان موسیقی مذهبی نواخته می شد. شعر معروف مولانا جلاالدین محمد بلخی نیز در آشنایی توده مردم اثر زیادی داشت. وی مثنوی بلند خود را با نام بردن از ساز نی بدین گونه آغاز می کند: بشنو از نی چون حکایت می کند کز جدایی ها شکایت می کند صدای نی، شبیه ترین صدا به حنجره انسان است و برای همین گاه تداعی آواز می کند. در ایران قدیم، تقریباً در هر خانه ای می شد ردی از ساز نی پیدا کرد. به عبارتی این ساز موقعیتی کم و بیش مثل دیوان شعر حافظ شیرازی داشته است که بیشتر مردم ایران نمونه ای از آن را در منزل نگهداری می کردند. علت این گرایش توده ها به ساز نی را می توان در جنس صدای آن که همواره تسکین دهنده دردها و جدایی ها بوده است، جست و جو کرد. در این خصوص دو بیت شعر صائب تبریزی به درستی گویای جایگاه نی در فرهنگ مردم ایران می باشد . گر چه نی زرد و ضعیف و لاغر و بی دست و پاست چون عصای موسوی در خوردن غم اژدهاست گر چه سر تا پای او یک مصرع برجسته است هر سر بندی از او ترجیع بند ناله هاست .
شکل ظاهری نی ...
ماده اولیه ساخت این ساز غالباً از نیزارهای منطقه خشک و نیمه خشک تهیه می شود. گر چه نیزارهای مناطق مرطوب هم برای این کار مناسب اند ولی اغلب سازندگان و نوازندگان، نی ساخته شده از نیزارهای کویر را ترجیح می دهند.
گیاه نی پس از برش به کارگاه نی سازی منتقل می شود تا در آنجا به تدریج خشک شود. هیچ گاه نی مرطوب برای ساخت ساز استفاده نمی شود. گیاه نی دارای غلاف نازکی است که می بایست برای ساخت ساز آن را برداشت. نی مورد استفاده می بایست مستقیم و بدون انحنا باشد. بنابراین پیش از هر اقدام دیگر، آن را بررسی می کنند تا مطمئن شوند فاقد انحنا است. این کار معمولاً به صورت چشمی صورت می گیرد. سازنده نی با یک نگاه متوجه می شود که قطعه گیاه انتخاب شده برای ساخت ساز مناسب است یا نه. سپس طول نی را متناسب با اندازه دلخواه برش می دهند. این طول باید دقیق باشد. چون صدای ساز وابستگی شدیدی به طول نی دارد. بدین منظور نی به قطرهای متفاوت از 1.5 تا 3 سانتی متر و طولهای مختلف حدود 30 تا 85 سانتی متر ساخته می شود. گر چه ممکن است نی هایی با طولی کمتر یا بیشتر از این هم وجود داشته باشد. پس از برش نی به اندازه دلخواه، با استفاده از یک شابلون، محل سوراخ های آن نشانه گذاری می شود. برای هر کوک مختلف نی، یک شابلون ویژه وجود دارد و ممکن است شابلون هر کدام از سازندگان نی، با دیگری، دقیقاً یکسان نباشد. سازندگان معمولاً بر اساس الگوی نی های اساتید معتبر کار می کنند. هر الگویی فقط برای یک طول مشخصی از نی اعتبار دارد. چنانچه طول نی کوتاه یا بلندتر شود، لازم است نسبت سوراخ ها نیز تغییر کند و به عبارتی با استفاده از یک شابلون نمی توان طول های مختلفی را نشانه گذاری کرد در مرحله بعد تعداد شش سوراخ با فاصله هایی که از پیش، نشانه گذاری شده اند، روی بدنه نی ایجاد می شود. پنج سوراخ در روی و یکی دیگر در مقابل آن هاست. در روش سنتی، سوراخ کردن ساز با استفاده از یک میله داغ صورت می گیرد که همچنان رواج دارد.
امروزه برای تولید انبوه نی، برخی سازندگان ترجیح می دهند از دستگاه های جدید بهره برند. هر دو روش، هیچ تأثیری بر کیفیت صدای نی ندارند و فقط ممکن است از نظر زیبایی تفاوت داشته باشند.
پس از سوراخ کاری، برای زیبایی بیشتر ساز، روی بندهای طبیعی نی را با نواری تهیه شده از زردپی گوسفند یا گوساله می پوشانند. این کار علاوه بر استحکام ساز، زیبایی خاصی به آن می بخشد. در سال های اخیر برخی سازندگان به جای زردپی، لایه ای از پوست گوسفند را به صورت نوار بر دور بندهای نی می پیچانند و روی آن رنگی روشن می زنند.
از آن جا که یک سر نی همواره لای دندان های نوازنده قرار دارد، به مرور بر اثر رطوبت دهان، دچار پوسیدگی می شود که برای جلوگیری از آن، یک لوله کوتاه از جنس برنج به نام "سری" بر سر نی نصب می شود. لبه این لوله برنجی در قسمت دهانی آنقدر تیز است که می تواند لای دندان های نوازنده قرار گیرد. جنس آن در گذشته از خود گیاه نی تهیه می شد که امروزه علاوه بر آن، از نوعی طلق پلاستیکی نیز بهره می گیرند. اضافه کردن سری برنجی، علاوه بر استحکام، باعث زیبایی نی هم می شود. به همین منظور در بخش انتهایی ساز نیز، از همین لوله های کوتاه برنجی نیز استفاده می شود.
بیشتر سازندگان این ساز، مهر خود را در انتهای نی حک می کنند. این کار معمولاً با استفاده از مهرهای داغی صورت می گیرد. مهر ساخته شده از برنج روی آتش به مقدار کافی داغ می شود و سپس روی بدنه نی فرود می آید تا اثر خود را بگذارد. مهرهای حک شده روی نی، در حقیقت معرف نام و اعتبار سازنده آن هستند. برخی سازندگان نیز، با یک میله داغ، روی نی را با تصاویر هنرمندان سرشناس و یا نوشتن اشعار معروف، نقاشی می کنند.
نی ایرانی دارای هفت سوراخ است و چون بدنه اش هفت بند دارد، نی هفت بند نیز می نامند. هنگام نوازندگی، هوا از طریق نفس نوازنده از انتهای بالائی به درون فرستاده شده و قسمت اعظم آن از نزدیکترین سوراخ باز خارج می شود. بنابراین باز و بسته شدن سوراخ ها که توسط انگشتان هر دو دست نوازنده صورت می گیرد، طول هوای مرتعش و طول موج ارتعاش را زیاد و کم می کند و در نتیجه صدای ساز، زیر و بم می شود. نی مانند سازهای زه دار مثل تار، ویلن و سنتور، قابل کوک کردن نیست. اما نوازنده متبحر می تواند تا نیم پرده صدای ساز را با نفس خود بالاتر یا پایین تر بیاورد. در صورتی که نیاز به همنوازی با سازهای دیگر و ارکسترهای بزرگ باشد، آنگاه نزدیک ترین نی از نظر کوک را انتخاب می کنند و تغییرات اندک کوک نیز با نفس نوازنده اصلاح می شود. یک نوازنده حرفه ای معمولاً 13 نوع مختلف نی با طول های متفاوت دارد تا در هر برنامه ای قادر به انتخاب نی مورد نظر برای همراهی با سایر سازها باشد وسعت صدای نی، نزدیک دو و نیم هنگام Octave است که در نی هایی با طول کوتاه، به کمتر از این هم می رسد. به همین دلیل نمی توان برای همه نی ها، یک گستره صوتی نسبت داد. نی های کوتاه، گستره صوتی شان در محدوده صداهای زیر و نی های بلند، در محدوده صداهای میانه قرار دارد. در نتیجه وقتی صحبت ازا کستر صوتی نی می شود، معمولاً نام نتی که معرف آن طول مشخص از نی می باشد، عنوان می شود. برای مثال می گویند نی دو کوک یا نی سل کوک و غیره.
نی در تمام نقاط ایران به دو شیوه نواخته می شود. در شیوه معروف به دندانی، ساز در داخل دهان و درست لای دو دندان فک بالای نوازنده قرار می گیرد. نی نوازی ترکمن ها و نوازندگان بومی شمال خراسان غالباً با این شیوه صورت می گیرد. بیشتر نوازندگان موسیقی شهری ایران نیز با همین شیوه می نوازند. روش دیگر نواختن نی "لبی" نام دارد. ساز نی در این شیوه به صورت مایل در کنار لب های نوازنده قرار می گیرد و دمیدن هوا از طریق لب ها به درون لوله نی است.
بیشتر نوازندگان بومی ایران با این روش نی می نوازند و در مجموع امروزه هر دو روش در همه نقاط ایران مرسوم است. اما نی نوازی با الگوی موسیقی دستگاهی، امروزه غالباً به همین شیوه صورت می گیرد. از آن جا که در این حالت، نفس نوازنده به طور مستقیم وارد لوله نی می شود، در نتیجه صدایی بم و بسیار پر قدرت از آن می توان شنید. از شاخص ترین نوازندگان نی در یک صد سال اخیر می توان به نام های سلیمان اصفهانی و ابراهیم آقاباشی اشاره کرد که از هیچ یک نمونه صوتی در دست نیست. پس از ایشان، نایب اسدالله اصفهانی شهرت زیادی دارد. به ویژه آن که وی از نخستین نوازندگانی بود که صدای سازش روی استوانه های مومی ضبط شده است. همزمان با نایب اسدالله نوازنده دیگری به نام صفدرخان نیز با مهارت به نواختن این ساز مشغول بود. وی در اصل کمانچه می نواخت ولی با توجه به محبوبیت ساز نی پس از ابداع شیوه نی نوازی نایب اسدالله به این ساز توجه بیشتری کرد. شیوه نوازندگی نایب اسدالله از طریق شاگردانش به نام های عبدالخالق اصفهانی، مهدی نوایی و حسین یاوری به نسل های بعد انتقال یافت. فراگیر شدن ساز نی در دوره معاصر مدیون هنرمندی حسن کسایی است. فردی که همه نی نوازان معاصر از جمله محمد موسوی، محمد علی کیانی نژاد، محمد علی حدادیان، عبدالنقی افشارنیا، حسین عمومی، بهزاد فروهری، حسن ناهید، منوچهر غیوری و جمشید عندلیبی بدون تردید شاگرد مستقیم و غیر مستقیم اویند. کسایی با سال ها نوازندگی مستمر در رادیو ایران، این ساز را به گوش عموم مردم ایران رساند. قدرت نوازندگی و حس عمیق وی به طور قابل ملاحظه ای بر گیرایی ساز نی اثر گذاشت. نی از دیرباز همواره در کنار آواز ایرانی بوده و شاید بتوان گفت بیشترین همراهی آوازهای ایرانی همیشه با این ساز بوده است. در دوره معاصر همنوازی های گوناگونی از نی و دیگر سازهای ایرانی به گوش می رسد. نی عموماً در همنوازی با دیگر سازها، ترکیب خوش صدایی تولید می کند. نی در دوره معاصر علاقه مندان زیادی پیدا کرده است و تعداد زیادی از جوانان در مقاطع مختلف تحصیل هنری، این ساز را برای نوازندگی حرفه ای خود انتخاب کرده اند که می توان از افرادی چون پاشا هنجنی، سیامک جهانگیری، مرتضی صنایعی، خلیل ملکی، مظفر موید، علیرضا بس دست، داوود ورزیده، برزو طیبی پور، یاسین اژدری، هوشمند عبادی، نفیسه طباطبایی، علی فربد نیا، محمد مهربان، حسین نوروزی، یاسر فاطمی، وفا مصباحی، علی نجفی، احسان عابدی، سعید دولت زارعی، فرهاد زالی، شاهو عندلیبی، حسن مکانیکی و ... نام برد.
گر چه همه سازهای بادی ایران از دیرباز هم خانواده نی محسوب می شدند ولی امروزه به دلیل گسترش سازها، شیوه های نوازندگی و کاربردهایشان، دیگر واژه نی به همه سازهای بادی اطلاق نمی شود و منحصراً آن دسته که همچنان با دمیدن بدون واسطه هوا به درون لوله صدا می دهند، نی نام دارند. از سوی دیگر شیوه نوازندگی نی در موسیقی ایرانی با شیوه نواختن تمام سازها ی بادی جهان متفاوت و در واقع منحصر به فرد است. به همین دلیل امروزه نمی توان دیگر سازهای بادی را هم خانواده نی به حساب آورد. در این میان ساخت نی کلید دار با استفاده از الگوی سازهای کلید دار غربی مثل کلارینت، فلوت و ابوا، یک استثناء است. نی کلید دار از نظر شیوه دمیدن هوا، با نی سنتی هیچ تفاوتی ندارد. تنها فرق آن، وجود کلیدهایی روی بدنه ساز است که به نوازنده امکان بیشتری برای نواختن قطعات در کوک های مختلف می دهد. این ساز تا کنون چندان با استقبال اساتید روبرو نشده است.
سرنا...
یکی از سازهای بسیار کهن جهان سرناست که در مناطق گسترده ای از هند تا یونان رواج دارد. پیشینه آن در ایران به دوره حکومت ساسانیان باز می گردد. پس از آن رد سرنا را در کتاب موسیقی الکبیر ابونصر فارابی می توان پیدا کرد. این دانشمند و موسیقی شناس قرن سوم هجری (950 میلادی) سازهای بادی زمان خود را با دقت بالایی مورد مطالعه قرار داده و نقاشی هایی نیز از آن ها به یادگار گذاشته است.
سرنا از خانواده سازهای بادی زبانه دار و از جنس چوب است. تقریباً در تمام ایران یافت می شود. طول آن در هر منطقه متفاوت و بین 30 تا 50 سانتی متر متغیر است. صدایی نافذ دارد که معمولاً با همراهی یک ساز کوبه ای به نام دهل نواخته می شود. سرنا در گذشته به طور معمول همراه همیشگی شادمانی ها، سوگواری ها، جنگ ها و آیین های ویژه قومی و مذهبی بوده است. هم اینک نیز علاوه بر کارکرد قبلی خود، در برخی آثار ارکستری نیز به کار می رود. این ساز در فرهنگ های مختلف ایران، صداهای ویژه ای تولید می کند. به طوری که شنونده کم و بیش آگاه، به راحتی می تواند تفاوت رنگ صدای سرناهای لری، مازندرانی، خراسانی و غیره را از هم تشخیص دهد.
در حال حاضر می توان به انواع رایج در مناطق فارس نشین مانند دامنه های البرز و مناطق کویری اشاره کرد. علاوه بر آن لرستان، بختیاری، آذربایجان، کردستان، مازندران، گیلان، شمال خراسان، شرق و جنوب خراسان، کرمان، سیستان، هرمزگان و بلوچستان ایران، هر یک سرناهای خاص خود را دارند.
نی تکی...
نی تکی شباهت زیادی به نی جفتی دارد و در واقع ساختمانش دقیقاً مانند نی جفتی است. با این تفاوت که به صورت تکی مور داستفاده قرار می گیرد. در نتیجه حجم صدای آن کمتر از نی جفتی است و جنس صدایش نیز کمی متفاوت به گوش می رسد. بیشتر در مناطق جنوب ایران و سواحل خلیج فارس نواخته می شود.
کرنای فارس...
یکی از کهن ترین سازهای بادی ایران و از خانواده سازهای بادی قمیش دار است. شکل ظاهری آن بسیار شبیه سرنا ولی طولی بلندتر دارد. کرناهای امروزی بین 75 تا 110 سانتی متر طول دارند و همگی از دو بخش چوبی و برنجی تشکیل شده اند. بخش چوبی آن حدود 35 تا 50 سانتی متر و بخش برنجی نیز 40 تا 60 سانتی متر است. این ساز صدای بلندی دارد و منحصراً به صورت میدانی در فضاهای باز نواخته می شود. در مواردی صدای آن تا یک کیلومتر قابل شنیدن است و همانند سرنا، همراه همیشگی شادمانی ها، سوگواری ها، جنگ ها و آیین های قومی و مذهبی بوده است. خاستگاه این ساز استان فارس واقع در جنوب ایران است و به همین دلیل در بیشتر نوشته های تاریخی همواره از آن به عنوان کرنای فارس یاد می شود. قدیمی ترین نمونه اش در سال 1336 خورشیدی (1957 میلادی) از قبر داریوش سوم پیدا شد که بخش فلزی اش 120 سانتی متر طول دارد و هم اینک در موزه تخت جمشید استان فارس نگهداری می شود. این نمونه منحصر به فرد، به کرنای هخامنشی شهرت دارد.کرنا در گذشته یک ساز حکومتی بوده و برای اعیان ها، جشن ها و جنگ ها به کار می رفته است. امروزه این ساز با شکل های مختلف تنها در بین دو قوم بختیاری و قشقایی رواج دارد. کرنای بختیاری بلندتر از نوع قشقایی است و صدای بسیار نافذی دارد.
کرنای رایج در بین قشقایی ها، هم از نظر شکل ظاهری و هم نوع صدادهی با کرنای بختیاری تفاوت قابل ملاحظه ای دارد. علاوه بر این، به جای دقل با ساز کوبه ای نقاره Naqareh همراهی می شود. نقاره در دوره صفویه یکی از ابزارهای موسیقی جنگی و حکومتی بوده است.
کرنای لاهیجان ...
این ساز شباهت بسیار کمی به کرنای فارس دارد و منحصر به شهر لاهیجان واقع در استان گیلان است. جنس آن به طور کامل از گیاه نی و طولش بین 3 تا 4 متر است. یک عدد کدوی توخالی در دهانه خروجی اش با زاویه 180 درجه روبروی نوازنده قرار دارد. این ساز قادر به ملودی نوازی نیست و تنها دو نت تولید می کند. کرنای لاهیجان یک ساز آیینی است که صرفاً برای برگزاری برخی آیین های قومی و مذهبی منطقه به کار می رود. همیشه به صورت گروهی نواخته می شود و به طور کلی تکنوازی ندارد. نوازندگان که گاه ممکن است بین 8 تا 14 نفر باشند، کرناهای خود را به یک سو جهت گیری می کنند و با اشاره رهبر گروه می نوازند. صدای حاصل از این نوع موسیقی، خیلی مهیب و ترسناک است و چنانکه افراد محلی می گویند در گذشته برای ترساندن مهاجمان نیز به کار می رفته است.
شمشال ...
شمشال در گذشته از جنس چوب می ساختند ولی امروزه از لوله های فلزی ساخته می شود. قمیش ندارد و نوازنده با قرار دادن لب های خود بر دهانه ورودی آن، می نوازد. صدایی بسیار ویژه دارد و به تنهایی قادر است زندگی ساده روستا نشینان کردستان را به تصویر بکشد. پراکندگی این ساز منحصر به مناطق کرد نشین است. در گذشته برای درمان بیماران هم نواخته می شد. امروزه نوازندگان آشنا به این ساز بسیار کمیاب اند.
بالابان ...
این ساز از قفقاز تا کردستان ایران با نام های مختلف شناخته می شود. در زبان ارمنی به آن "دودوک" ، در زبان آذری "بالابان" و در زبان کردی، "نرمه نای" می گویند. جنس اش چوبی و از خانواده سازهای بادی قمیش دار است. صدایی نرم و آرام بخش دارد. طول آن بین 30 تا 40 سانتی متر متغیر است. نوازندگان ایرانی معمولاً آن را با یک ساز کوبه ای می نوازند که در آذربایجان، قاوال و قوشا نقاره و در کردستان تنبک و دف بدین منظور انتخاب می شود.
له له وا...
ساز بادی بدون زبانه و مختص مازندران در شمال ایران است. صدایی بسیار خاص دارد و به همین دلیل شنیدن صدایش، همواره فرهنگ موسیقایی مازندران را تصویر می کند. از جنس گیاه نی ساخته می شود و صدایش شفاف است. حسین طیبی شاخص ترین نوازنده این ساز است.
نل و دونل ...
نل ساز اختصاصی منطقه بلوچستان است که از گیاه نی ساخته می شود. قمیش ندارد و نوازنده در دهانه ورودی آن که بسیار شبیه فلوت است، می دمد. دونل در حقیقت استفاده همزمان دو عدد ساز نل می باشد که یکی از آنها صدای ثابت و دیگری ملودی ها را جاری می سازد. نوازندگی با این ساز، تبحر ویژه ای را می طلبد و نوازندگان ماهر آن بسیار کمیاب اند. شاخص ترین نوازنده دونل شیرمحمد اسپندار ساکن بمپور استان سیستان و بلوچستان است. نل و دونل علاوه بر تک نوازی، معمولاً با دهلک -ساز کوبه ای بلوچستان- همراهی می شوند.
دوزله ...
سازی قمیش دار و دوقلوست. ساز اختصاصی مناطق کرد نشین است و از جنس نی ساخته می شود. طول آن کوتاه، در حدود 20 سانتی متر است، ولی صدای بسیار پرقدرتی دارد. ساز همراهش معمولاً تنبک است و بیشتر در شادمانی ها به کار می رود. حسن مصطفی پور شاخص ترین نوازنده آن است.
قشمه...
سازی قمیش دار و جفتی است که از جنس استخوان بال عقاب ساخته می شود. ظاهر آن بسیار شبیه دوزله کردی و نی جفتی هرمزگان است. صدایی قوی و نافذ دارد و تنها در میان قوم کرمانجKormanj ساکن در شمال ایران نواخته می شود. نوازنده بزرگ آن، علی آبچوری است. این ساز به طور معمول با دایره و دقل همراهی می شود و کاربردش معمولاً در شادمانی ها است.
نی انبان ...
خاستگاه اصلی این ساز، سواحل خلیج فارس واقع در جنوب ایران است ولی اینک در مناطق وسیعی از استان های همجوار با سواحل جنوب ایران رواج دارد. ساختمان هسته اصلی آن دقیقاً همانند نی جفتی است که به یک منبع هوای فشرده از جنس پوست بز متصل است و به نوازنده امکان می دهد هوای مورد نیاز ساز را در کیسه یا انبان ذخیره کند. نی انبان صرفاً در مجالس شادمانی به کار می رود.
برخی آهنگسازان ایرانی در سال های اخیر، به استفاده ارکستری از نی انبان متمایل شده اند که این تجربه های جدید، گاه با گروه سازهای ایرانی و گاه در کنار سازهای ارکستر غربی بوده است.
برای نمونه می توان از شاخص ترین همنوایی نی انبان و ارکستر غربی به تجربه مجید انتظامی اشاره کرد. این ساز با کمی تفاوت در شمال آفریقا، شبه جزیره عربستان و اروپا نیز رواج نامیده می شود.
قرنه...
قرنه از خانواده سازهای بادی قمیش دار است که شباهت زیادی به ساز نی تکی رایج در منطقه بوشهر دارد. با این تفاوت که در انتهای آن، شیپوری ای از جنس شاخ حیوان اضافه کرده اند و قمیش آن نیز دقیقاً مانند قمیش نی تکی نیست. در نتیجه صدایش کمی با نی تکی جنوب ایران متفاوت است. این ساز منحصراً در شادمانی های مردم مازندران واقع در شمال ایران به همراه ساز کوبه ای دوسرکوتن نواخته می شود.
نی چوپانی یا نی لبی ...
ساز نی، فراوان ترین ساز در بیشتر جوامع سنتی است. از گذشته های بسیار دور، شکل های مختلف نی در دستان بشر به صدا درآمده است. در ایران نیز با وجود اقوام گوناگون، بیش از 30 نمونه نی وجود دارد که هر یک لحنی ویژه دارند. غالب نی های نواحی مختلف ایران، به شیوه لبی نواخته می شوند. یعنی لب های نوازنده در کنار دهانه ساز قرار می گیرند و نوازنده با دمیدن در لوله نی، آن را به صدا در می آورد. اما نی نوازی به شیوه شهری، به صورت لبی نیست و دهانه نی داخل دهان نوازنده درست لای دندان هایش قرار می گیرد. به همین دلیل آن شیوه به نی نوازی دندانی معروف است. نی لبی از گذشته های دور، علاوه بر خنیاگران بومی، بیشتر توسط چوپانان نواخته می شده است. به همین دلیل گاه نی چوپانی خوانده می شود. تقریباً در همه جای ایران می توان نشانه ای از نی پیدا کرد. نوازنده نی لبی، گاه علاوه بر دمیدن، صدای آوازش را نیز به دورن لوله می فرستند که در نتیجه یک صدای دورگه از ساز شنیده می شود.
در سال های اخیر، برخی نوازندگان بومی با استفاده از امکانات موسیقی شهری سعی کرده اند نوعی بیان جدید از موسیقی بومی خود ارائه دهند. برای مثال با بهره گیری از شیوه نی نوازی دندانی، نوعی صدای جدید در موسیقی بختیاری پدید آمده است که هم رنگ و بوی بومی دارد و هم نشانه ای از تکنیک موسیقی شهری همراه آن شنیده می شود.
پایان
Tak setareMusic.rozblog.com
تک ستاره